Menopauza (klimakterium, przekwitanie) to termin pochodzenia greckiego powstały ze złożenia dwóch słów: men – miesiąc oraz pauza – przerwa. W świecie medycyny oznacza ostatnią miesiączkę, czyli trwałe fizjologiczne zatrzymanie cykli miesięcznych. W powszechnym rozumieniu wyznacza z kolei granicę między wiekiem rozrodczym, w którym kobieta jest w stanie wydać na świat dzieci, a starością, kiedy nie jest już to możliwe. W takim postrzeganiu menopauza nie jest utożsamiana z konkretną datą, po której przez 12 miesięcy nie nastąpiło krwawienie miesięczne, ale jako okres, dla którego charakterystyczne są liczne zmiany w wyglądzie i zachowaniu kobiety.
Każda kobieta jest inna. Dlatego też istnieje tak wiele doświadczeń i wspomnień dotyczących pozornie tych samych okresów życia – ciąży, czy dojrzewania. Podobnie kwestia wygląda również z menopauzą. Nie powinny zatem dziwić różnorodne, często bardzo odmienne opowieści kobiet. Jedna pani przejdzie klimakterium niemal niezauważalnie, innej będą towarzyszyć wszystkie charakterystyczne dla tego okresu objawy i to w takim stopniu, który uniemożliwia normalne funkcjonowanie.
Niezależnie od tego, jak dobrze przechodzi się menopauzę, niemal zawsze trzeba liczyć się z uderzeniami gorąca i zwłaszcza w nocy – zlewnymi potami. Najbardziej niekorzystne jest jednak to, że symptomy te pojawiają się często nagle i w najmniej oczekiwanych momentach, stąd też pojawia się tak duża potrzeba walki z nimi. Na rynku dostępnych jest wiele preparatów, które są w stanie poradzić sobie z najbardziej nielubianymi i najgorzej odbieranymi objawami menopauzy.
Wraz z menopauzą zmienia się funkcjonowanie układu rozrodczego kobiety. Jej zdolność do powołania do życia nowego człowieka jest dużo mniejsza. Początkowo poprzez ograniczone wydzielanie estrogenów i progesteronów komórka jajowa dojrzewająca w jajnikach jest słabiej odżywione, a pęcherzyki Graafa mają ograniczoną zdolność pękania. Zmiany te sprawiają, że organizm kobiety funkcjonuje inaczej, naturalne stają się nieregularne cykle, w tym przedłużające się, obfite krwawienie miesięczne. Płodność zmniejsza się, rzadziej dochodzi do jajeczkowania. W tym okresie cykle mogą być dłuższe i krótsze, a krwawienie miesięczne może zaskakiwać, podobnie jak to było w okresie dojrzewania. Z drugiej strony szansa na zapłodnienie ciągle istnieje!
Z czasem z pęcherzyków Grafa nie uwalniają się komórki jajowe, dlatego też nie powstaje ciałko żółte, które mogłoby produkować wystarczające ilości progesteronu i estrogenu. Endometrium (ścianki macicy, błona śluzowa macicy) nie wzrasta i nie złuszcza się co miesiąc, czego konsekwencją jest krwawienie miesięczne. Dochodzi do całkowitego zatrzymania miesiączkowania. Rozpoczyna się właściwa menopauza, utożsamiana przez lekarzy z datą ostatniej miesiączki. Kobieta od tego momentu nie może zajść w ciążę.
Menopauza zmiany w organizmie
Burza hormonalna w okresie menopauzy prowadzi do wielu konsekwencji. Zmianie ulega funkcjonowanie niemal całego organizmu. Najczęstszymi symptomami, na które narzekają kobiety to: uderzenia gorąca oraz nadmierna potliwość. Często menopauzie towarzyszą również zaburzenia pamięci, trudności w koncentracji, bezsenność, obniżenie nastroju, trudności w podejmowaniu codziennych decyzji. Typowa dla tego okresu jest ponadto płaczliwość, nerwowość, wybuchowość, skłonność do depresji, nagłe zmiany w zachowaniu. Czym są spowodowane tak nieoczekiwane, często niczym niepodyktowane zmiany nastroju?
Za obniżenie nastroju oraz depresję odpowiedzialny jest niski poziom estrogenów. Ma on wpływ na mniejsze wydzielanie endorfin, odpowiedzialnych za dobry humor. Hormony szczęścia (endorfiny) produkowane są w mózgu i odpowiadają za dobre samopoczucie, optymistyczne podejście do świata oraz za mniejsze odczuwanie bólu.
Zmiany funkcjonowania organizmu, w tym niższe wydzielanie estrogenów, mają wpływ na układ kostny, sprzyjając tym samym wystąpieniu osteoporozy. Na zachorowanie na tę przypadłość szczególnie narażone są kobiety między 45 a 55 rokiem życia, czyli te wchodzące w okres przekwitania. Jednak to nie koniec zagrożeń powiązanych z pełną kobiecą dojrzałością. Przebycie menopauzy niesie za sobą zwiększenie ryzyka zachorowań na cukrzycę, raka sutka, raka jelita grubego, chorobę wieńcową.
Wyróżnia się zarówno wczesne, jak i późne objawy menopauzy. Do pierwszej grupy symptomów (wczesnych) zalicza się: uderzenia gorąca, nocne poty, zaburzenia miesiączkowania, zmiany psychiczne, suchość skóry, uczucie zmęczenia, bóle głowy, bóle mięśni oraz bezsenność. W drugiej grupie należałoby wyróżnić: suchość pochwy, zmiany w układzie moczowo-płciowym, nietrzymanie moczu, bolesność przy współżyciu, ciągle nawracające stany zapalne pochwy, choroby układu sercowo-naczyniowego, mniejsze libido, osteoporozę.
Wspomniane wyżej symptomy towarzyszą kobiecie nawet na kilka lat przed menopauzą. Skarży się na nie 40% kobiet po 40 roku życia. W okresie okołomenopauzalnym odczuwa je już około 80% pań.
Niektóre z objawów menopauzy można zminimalizować poprzez prowadzenie usystematyzowanego stylu życia, pilnowanie regularności i powtarzalności zachowań w poszczególnych porach dnia, ograniczenie, a najlepiej całkowite wyeliminowanie używek – kawy, alkoholu, papierosów. Można poprawić sobie także codzienne funkcjonowanie w inny sposób: poprzez dokładne wietrzenie sypialni przed pójściem spać. Bardzo dobrym sposobem jest wprowadzenie leczenia preparatami hormonalnymi lub środkami naturalnymi.
Menopauza zmiany w wyglądzie piersi
Wraz z upływem lat zmienia się również wygląd piersi. Tracą one na swoim pięknie zwłaszcza wtedy, kiedy były ignorowane i nie były traktowane z należytą starannością. Skóra w ich obrębie jest bowiem narażona na wiele negatywnych oddziaływań. Delikatność znajdujących się w tym miejscu tkanek nie sprzyja zachowaniu ich w idealnej kondycji. Niezbędne są masaże, stosowanie odpowiednich preparatów, prosta postawa, ćwiczenia. Tak czy tak, prędzej czy później nadchodzi taki czas, kiedy piersi zmieniają się nie do poznania – stają się obwisłe, puste, po prostu się starzeją. Mięśnie i wiązadła podtrzymujące tkankę tłuszczową słabną, przez co utrzymywane przez nie tkanki ciążą ku dołowi. Występujące w piersi gruczoły mleczne kurczą się na korzyść tkanki tłuszczowej, co często prowadzi do zmiany kształtu piersi.
Okres przekwitania to również czas, kiedy zdecydowanie zmienia się wewnętrzny wygląd piersi. Biust narażony jest wtedy na powstawanie torbieli oraz różnego typu guzków. Dlatego tak szczególnie często podkreślana jest konieczność systematycznego badania piersi oraz powtarzania kontroli, które pozwalają szybko zdiagnozować ewentualne nieprawidłowości.
Bardzo dobre rezultaty przynosi również samokontrola piersi. Powinna się jej nauczyć każda kobieta i każdego miesiąca poświęcać jej co najmniej 15 minut. Badanie najlepiej wykonywać podczas miesiączki lub tuż po niej. Gdy krwawienie miesięczne już nie występuje, warto wybrać sobie jeden dzień na samokontrolę i każdego miesiąca pilnować wyznaczonego terminu.
Jak badać piersi? Najlepiej samokontrolę przeprowadzić w pozycji stojącej. Na początku należy stanąć przed lustrem z opuszczonymi rękami i spojrzeć na biust, kontrolując, czy jego wygląd nie uległ zmianie. Następnie należy przyjrzeć się piersiom z dłońmi uniesionymi ku górze, założonymi za głową. Kolejno opiera się dłonie na biodrach i zwraca uwagę, czy piersi nie zmieniły swojej wielkości, położenia, czy brodawki i sutki mają tę samą wielkość i kolor, czy nie ma żadnego zaczerwienienia, wciągnięcia, zapadnięcia skóry, itd. Następnie opiera się prawą dłoń za głową i bada lewą dłonią pierś prawą, wykonując ruchy kuliste i poprzez uciskanie dwoma palcami od zewnętrznej strony piersi do jej części wewnętrznej. Kolejno ściska się brodawkę palcem i kciukiem wskazującym, sprawdzając, czy nic się z niej nie wylewa. Wszystkie czynności należy powtórzyć, badając drugą pierś.
Menopauza tycie
W okresie przekwitania ogromna ilość kobiet zauważa zmianę swojej sylwetki. Czymś naturalnym w tym czasie staje się odnotowywanie wzrostu masy ciała, w tym generalnie zwiększenie ilości tłuszczu – zwłaszcza w obrębie biustu, brzucha i pośladków.
Skłonność do tycia jest uwarunkowana hormonalnie i tylko naprawdę silna wola oraz zdrowy tryb życia pozwala przed nią się ochronić. Nie jest bowiem regułą, że menopauza musi prowadzić do magazynowania nadmiernych kilogramów. Trzeba jednak wiedzieć, że wraz z wiekiem przemiana materii jest coraz gorsza, układ pokarmowy pracuje wolniej, jest bardziej leniwy. Łatwiej doprowadzić do różnego typu nieprawidłowości w jego funkcjonowaniu. Dużo częściej cierpi się na niestrawność, wzdęcia, odczuwa się ból wątroby. Większość dostarczanych kalorii zamiast trafić do mięśni i zostać tam rozłożonych, zostaje magazynowana w tkance tłuszczowej.
Jak utrzymać ładną figurę, mimo upływu lat? Przede wszystkim przyda się odrobina zdrowego rozsądku i zaakceptowanie faktu, że wraz z wiekiem ciało zmienia swój wygląd. W wieku pięćdziesięciu lat nie będzie ono podobne do ciała dwudziestolatki. Wystarczy jednak wyznaczyć realistyczne oczekiwania, dbać o swoje samopoczucie poprzez zdrowe odżywianie się, uprawianie sportu, by wyglądać zgrabnie, mimo upływu lat. Ponadto wspomaganie się naturalnymi metodami ograniczania przykrych symptomów menopauzy pozwala zminimalizować chęć podjadania i poprawiania sobie humoru przy pomocy niezdrowego jedzenia, w tym słodyczy.
Przedwczesna menopauza
Gdy menopauza rozpoczyna się po skończeniu 40 roku życia, proces ten uznajemy za jak najbardziej fizjologiczny, jego symptomy obserwuje się jako pojawiające się bardzo spontanicznie. Jednak jeśli zmiany, określane mianem przekwitania, występują wcześniej, to mówi się o menopauzie przedwczesnej. Charakterystyczne dla takiego stanu jest po prostu przedwczesne wygaśnięcie czynności jajników.
Proces ten uwarunkowany jest najczęściej genetycznie, niekiedy przyczyna leży w anomalii chromosomu X, przyczyną może być palenie papierosów (liczne wyniki badań udowadniają, że kobiety palące papierosy wchodzą w okres menopauzy wcześniej od pań niepalących). Powodami mogą być ponadto przyjmowanie leków na obniżenie poziomu estrogenów, choroby układu immunologicznego – zwłaszcza choroby tarczycy oraz cukrzyca. Co ciekawe, menopauza przedwczesna jest diagnozowana bardzo często u bliźniaczek jednojajowych i dwujajowych. Lekarze i naukowcy nie znają jeszcze przyczyny tego stanu rzeczy.
Inny, bardzo ważny termin to menopauza samoistna, oznaczająca samoczynne i w pełni naturalne wygaśnięcie funkcjonowania jajników. Z kolei menopauza sztuczna jest najczęściej stanem obserwowanym po zakończeniu chemioterapii lub radioterapii w terapii leczenia nowotworów, uważanym za efekt uboczny przeprowadzanego leczenia (często określa się ją również jako menopauzę wywołaną farmakologicznie). Może być ponadto wywołana przez chirurgiczne wycięcie obu jajników z jajowodami (określane także jako obustronne wycięcie przydatków macicy). Menopauzę następującą po zabiegu określa się jako „pooperacyjną”. Na skutek operacji dochodzi do nagłego spadku poziomu hormonów, dających w konsekwencji typowe objawy charakterystyczne dla menopauzy. Warto również dodać, że usunięcie macicy z zachowaniem jajników nie wywołuje przekwitania, jednak sprzyja jego szybszemu wystąpieniu – pojawia się ono zazwyczaj około 4 lata wcześniej niż w sytuacji braku ingerencji chirurgicznej.
Artykuł powstał we współpracy z lifeandmore.pl
