Silne wzdęcia – co je wywołuje, jak im przeciwdziałać?

Artykuł sponsorowany

Wzdęcia są często występującą dolegliwością, na którą uskarżają się osoby w różnym wieku. Pacjenci najczęściej opisują je jako zwiększenie obwodu brzucha i uczucie pełności; kojarzą je zwykle ze zwiększoną ilością gazów w świetle jelit, choć to nie zawsze gazy odpowiedzialne są za wzdęcie – nawet te silne.

Wzdęcia to dolegliwość występująca dosyć powszechnie. Z różnorodnych badań przeprowadzonych wśród pacjentów zarówno w USA, jak i w krajach europejskich wynika, że od 16% do nawet 31% badanych uskarża się na wzdęcia, które są dokuczliwe na tyle, iż wpływają na znaczne pogorszenie jakości życia oraz codziennego funkcjonowania¹. Badania na populacji polskiej dostarczają podobnych danych. Wzdęcia występują wśród Polaków częściej niż dyspepsja czy zaparcia² i dotyczyć mogą nawet 30% ludności³.

Przyczyny wzdęć

Silne wzdęcia brzucha towarzyszą wielu zaburzeniom przewodu pokarmowego. Często wiążą się z zaburzeniem homeostazy gazów jelitowych, która zależy od ich produkcji i eliminacji. Wytwarzanie gazów odbywa się głównie na skutek połykania powietrza podczas posiłków, reakcji chemicznych zachodzących w obrębie jelita oraz poprzez dyfuzję z krwiobiegu. W dalszych odcinkach przewodu pokarmowego proces ten obejmuje fermentację bakteryjną⁴. Objętość gazów wytwarzanych przy udziale bakterii zależy od ilości niestrawionych

resztek pokarmowych oraz szlaków metabolicznych fermentacji bakteryjnej⁵. Zaburzenia w obrębie mikroflory jelitowej są w związku z tym częstym czynnikiem sprzyjającym wzdęciom.

Silne wzdęcia wiązane są najczęściej z następującymi przyczynami:

– zespół jelita drażliwego,

– nieprawidłowe trawienie,

– nietolerancja węglowodanów – najczęściej laktozy,

– SIBO – zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego polegający na translokacji do jelita cienkiego i zwiększonym rozroście flory jelitowej charakterystycznej dla jelita grubego,

– zaparcia,

– celiakia,

– nieswoiste choroby jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego),

– aerofagia – połykanie powietrza, występujące głównie u osób spożywających posiłki w pośpiechu, często żujących gumę czy pijących napoje gazowane,

– rak jelita grubego⁶,⁷.

Przewlekłe wzdęcia – jaka jest ich przyczyna?

Częstą przyczyną przewlekłych wzdęć są choroby czynnościowe, a więc takie, które nie znajdują potwierdzenia w badaniach laboratoryjnych czy obrazowych, natomiast powodują zaburzenia prawidłowego funkcjonowania danego organu. Wpływ na nie ma często stan emocjonalny (np. przewlekły stres). Lekarz może stwierdzić jako przyczynę wzdęć chorobę czynnościową po wykluczeniu innych chorób, czyli po przeprowadzeniu odpowiednich badań laboratoryjnych, obrazowych i endoskopowych oraz po skonfrontowaniu ich z objawami, do których należą wczesne uczucie sytości po posiłku, ustępowanie dolegliwości po defekacji czy oddaniu gazów, brak objawów nocnych⁸.

Wykluczenie chorób organicznych (czyli chorób, których przyczyną jest zmiana organiczna, taka jak uszkodzenie, obecność komórek nowotworowych itd., wykrywalna np. podczas diagnostyki obrazowej) jest konieczne, ponieważ przewlekłe wzdęcia mogą towarzyszyć m.in. nowotworowi jelita grubego, nieswoistym chorobom zapalnym jelit (jak chociażby choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego), chorobom wątroby, trzustki, dróg żółciowych, niedrożności jelit. Występują także w przypadku wspomnianej aerofagii, po zabiegach operacyjnych w obrębie jamy brzusznej, przy długotrwałym leczeniu środkami obniżającymi produkcję kwasu solnego w żołądku. Przewlekłe wzdęcia często występują również u seniorów⁹,¹⁰.

Jak leczyć silne wzdęcia?

Po wykluczeniu chorób organicznych, leczenie wzdęć może obejmować zmianę przyzwyczajeń dietetycznych, rozmowę o wpływie stresu i napięcia na motorykę jelit, a pomocniczo – zażywanie leków usprawniających tę motorykę lub wpływających na zmniejszenie objętości gazów jelitowych. Pomocne są tu środki zawierające symetykon, jak Ulgix Wzdęcia (wyrób medyczny). Symetykon zmniejsza napięcie powierzchniowe na granicy fazy płynnej i gazowej w przewodzie pokarmowym, przez co powoduje pękanie pęcherzyków gazu. Nie wpływa na procesy trawienia i nie działa drażniąco na ściany przewodu pokarmowego¹¹. Objawowo podaje się ponadto leki absorbujące, jak węgiel aktywowany, a także probiotyki, których zadaniem jest przesunięcie składu flory jelitowej na korzyść bakterii niefermentujących¹², i prokinetyki, tzn. leki przyspieszające opróżnianie żołądka i pasaż jelitowy.

Profilaktyka wzdęć

Osoby mające skłonność do wzdęć powinny zmienić swoje nawyki dietetyczne. Eliminacja lub zmniejszenie spożycia produktów nasilających wzdęcia to jedno z pierwszych zaleceń przy leczeniu silnych i przewlekłych wzdęć. Do takich produktów należą:

– warzywa strączkowe (np. fasola),

– szparagi,

– brokuły, kalafior, kapusta, brukselka,

– cebula,

– owoce: gruszki, jabłka, brzoskwinie – zawierają rozpuszczalny błonnik powodujący nadprodukcję gazów,

– produkty bogate w skrobię;

– produkty pełnoziarniste,

– mleko i przetwory mleczne zawierające laktozę,

– pokarmy zawierające sorbitol (słodzik wykorzystywany w żywności dietetycznej, a także w wielu gumach do żucia),

– napoje gazowane,

– czerwone wino,

– ciemne piwo¹³.

Oprócz tego, warto wdrożyć dodatkowe metody pozwalające na zmniejszenie objętości gazów jelitowych – nawet przy ich normalnym poziomie, gdy nie są one przyczyną powstawania wzdęcia, obniżenie ich ilości przynosi ulgę. Obniżeniu ilości gazów sprzyja:

– zaprzestanie żucia gumy,

– picie przez słomkę,

– powolne spożywanie pokarmów,

– stosowanie probiotyków¹⁴.

Do pokarmów o niskiej zdolności gazotwórczej należą natomiast:

– biały ryż,

– banany,

– owoce cytrusowe,

– winogrona,

– mięso,

– jaja

– jogurt¹⁵.

Wzdęcia, zwłaszcza czynnościowe, nie są dolegliwością łatwą w leczeniu. Jednak zrozumienie i cierpliwość ze strony lekarza oraz przestrzeganie zaleceń dietetycznych przez pacjenta oraz obserwacja własnego organizmu i notowanie, jakie czynniki sprzyjają wzdęciom, mogą pomóc zwiększyć komfort życia z tym dokuczliwym problemem.

M. Manelska, L. Paradowski, Wzdęcie w praktyce lekarza rodzinnego, https://medycyna-rodzinna.esculap.com/publication/140633/wzdcie-w-praktyce-lekarza-rodzinnego, dostęp 4.12.21; P. Eder i in., Wzdęcie – ważny i powszechny problem kliniczny w codziennej praktyce lekarskiej, „Przegląd gastroenterologiczny” 2012, nr 7(4), s. 197–202.

M. Manelska, L. Paradowski, Wzdęcie w praktyce lekarza rodzinnego, https://medycyna-rodzinna.esculap.com/publication/140633/wzdcie-w-praktyce-lekarza-rodzinnego, dostęp 4.12.21.

P. Gublicka, M. Grzymisławski, Wzdęcia brzucha – najczęstsze przyczyny i postępowanie, „Pielęgniarstwo i zdrowie publiczne” 2016, 6(1), s. 69–76.

P. Gublicka, M. Grzymisławski, Wzdęcia brzucha – najczęstsze przyczyny i postępowanie, „Pielęgniarstwo i zdrowie publiczne” 2016, 6(1), s. 69–76.

P. Gublicka, M. Grzymisławski, Wzdęcia brzucha – najczęstsze przyczyny i postępowanie, „Pielęgniarstwo i zdrowie publiczne” 2016, 6(1), s. 69–76.

P. Gublicka, M. Grzymisławski, Wzdęcia brzucha – najczęstsze przyczyny i postępowanie, „Pielęgniarstwo i zdrowie publiczne” 2016, 6(1), s. 69–76.

M. Manelska, L. Paradowski, Wzdęcie w praktyce lekarza rodzinnego, https://medycyna-rodzinna.esculap.com/publication/140633/wzdcie-w-praktyce-lekarza-rodzinnego, dostęp 4.12.21.

A. Mokrowiecka, Przewlekłe wzdęcia, https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/89437,przewlekle-wzdecia, dostęp 4.12.21

A. Mokrowiecka, Przewlekłe wzdęcia, https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/89437,przewlekle-wzdecia, dostęp 4.12.21.

K. Janicki, Wzdęcia brzucha nie tylko skutkiem diety. Jakie choroby mogą zwiastować?, https://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/najczestsze-objawy-chorobowe,wzdecia-brzucha—przyczyny-i-leczenie–dieta-na-wzdety-brzuch,artykul,1576890.html, dostęp 4.12.21

Simetykon, https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=747, dostęp 4.12.21

W. Zych, Gazy, https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50648,gazy, dostęp 4.12.21

M. Manelska, L. Paradowski, Wzdęcie w praktyce lekarza rodzinnego, https://medycyna-rodzinna.esculap.com/publication/140633/wzdcie-w-praktyce-lekarza-rodzinnego, dostęp 4.12.21

W. Zych, Gazy, https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50648,gazy, dostęp 4.12.21

W. Zych, Gazy, https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50648,gazy, dostęp 4.12.21