Mianem osteoporozy określamy chorobę polegającą na ubytku masy kostnej, spadku gęstości kości, co w konsekwencji prowadzi do zwiększonej podatności na złamania. Osteoporoza dotyka najczęściej osób w wieku starszym, chociaż nie omija również młodszych grup ludności. Częstość zachorowań rośnie drastycznie u kobiet w okresie pomenopauzalnym. Badania dowodzą, że około 25% kobiet i 10% mężczyzn po 60 roku życia cierpi na tą dolegliwość. Konsekwencją osteoporozy są najczęściej złamania szyjki kości udowej, a także ramiennej i promieniowej. Jednym z podstawowych środków w leczeniu osteoporozy jest wprowadzenie odpowiedniego żywienia. Dieta w osteoporozie, jak również w jej prewencji, powinna spełniać kilka kluczowych kryteriów.
Założenia diety w osteoporozie
Podstawowym zadaniem diety jest dostarczenie odpowiednich składników pokarmowych, pozwalających na odbudowę i ochronę kości. Równie istotne jest, aby dieta pozwalała na jak najwyższą biodostępność i wykorzystanie powyższych składników.
1. Kluczową kwestią jest odpowiednia energetyczność diety w celu zachowania prawidłowej masy ciała. Zbyt niskie spożycie energii może skutkować wychudzeniem a nawet wyniszczeniem, a przy diecie niskokalorycznej ciężko jest pokryć potrzeby organizmu na składniki budulcowe, witaminy i minerały. Ponadto organizm pobiera składniki mineralne z kości w celu uzupełnienia niedoborów. Natomiast zbyt wysokie spożycie energii może prowadzić do nadwagi i otyłości, obciążając tym samym układ kostny. Nie zaleca się jednak stosowania diet odchudzających na własną rękę, ponieważ często są one niezbilansowane i mogą wywołać więcej szkód niż pożytku. Przy współistniejącej nadwadze lub niedowadze należy zgłosić się do dietetyka, który opracuje dietę indywidualnie.
2. Kolejnym aspektem jest dostarczenie odpowiedniej ilości białka pochodzącego w produktów mlecznych, ryb, chudego mięsa. Powinno się wyeliminować tłuste gatunki mięs.
3. Spożycie wapnia powinno dostarczać 1500mg dziennie. Najlepszym źródłem wapnia jest nabiał. Podana ilość wapnia odpowiada 5 szklankom mleka, 4 szklankom jogurtu, bądź 150g sera żółtego. Bogate w wapń są również ryby spożywane z ością, takie jak sardynki, szprotki, śledzie. Warto również sięgać po produkty wzbogacone w ten cenny minerał np. wzbogacane jogurty, soki owocowe, musli czy mleko sojowe. Stosunkowo dużo wapnia zawierają owoce suszone, migdały, orzechy laskowe, sezam oraz szpinak, jak również warzywa kapustne (kapusta, brokuł, brukselka, jarmuż). Należy tak komponować posiłki, aby unikać monotonii i rozłożyć podaż wapnia na cały dzień.
4. Równie istotna jest podaż witaminy D. Osoby starsze spędzają mniej czasu na świeżym powietrzu, mają mniejszy dostęp do światła słonecznego i tym samym spada produkcja endogennej witaminy D. Dlatego zaleca się minimum 15 minut dziennie kontaktu skóry ze słońcem (twarz, ramiona) oraz zwiększenie podaży witaminy D z dietą. Doskonałym jej źródłem są ryby morskie, jaja, wątróbka, pełne mleko a także wzbogacane margaryny i płatki śniadaniowe.
5. Bardzo ważne jest ograniczenie soli do 6g dziennie, ponieważ wykazano, że ma ona wpływ na zwiększone wydalanie wapnia z organizmu. 6g soli kuchennej to jedna płaska łyżeczka. Należy uwzględniać też sól zawartą w kostkach rosołowych, zupach i sosach instant, przyprawach typu jarzynka, gotowych marynatach. Dużą zawartością soli charakteryzują się produkty wędzone, peklowane, konserwy, słone przekąski typu paluszki, chipsy. Sól można zastąpić ziołami, tj. tymianek, bazylia, oregano, koperek.
6. Należy zadbać o spożywanie minimum 400 g warzyw i owoców dziennie. Po pierwsze – są cennym źródłem witamin i minerałów. Po drugie, mają właściwości alkalizujące. Jest to istotne, ponieważ większość spożywanych pokarmów jak i procesów metabolicznych działa zakwaszająco na organizm, co również zwiększa wydalanie wapnia z organizmu. Istnieją jednak warzywa niewskazane, które hamują absorpcję wapnia z pożywienia, i należą do nich szczaw, rabarbar i szpinak.
7. Z diety powinny zniknąć wszelkie napoje typu cola, zawierające bardzo duże ilości fosforu. Zbyt duże spożycie fosforu utrudnia bowiem absorpcję wapnia przez kości.
8. Należy zrezygnować z kawy i mocnej herbaty, ponieważ zawarta w nich kofeina pobudza procesy kościogubne, a tym samym zmniejsza gęstość kości.
9. Alkohol powoduje niszczenie witaminy D oraz osłabia wchłanianie wapnia, dlatego należy go wyeliminować z diety.
10. Ostatnim aspektem jest zwiększenie aktywności fizycznej. Ruch powoduje sukcesywne wzmacnianie kości. Natomiast jego brak prowadzi do osłabienia kości wskutek spadku obciążeń. Dochodzi również do zaniku mięśni, które powinny wspierać układ kostny. W takiej sytuacji nawet podczas niewielkiego upadku może dojść do poważnych i ciężkich do wyleczenia złamań. Odpowiednia sprawność ruchowa jest w stanie uchronić przed upadkiem i późniejszymi powikłaniami, włącznie z niepełnosprawnością.
